IV. Czy do obserwacji nie będzie mi potrzebny teleskop?

Wiele obserwacji astronomicznych możemy wykonać na początek bez użycia żadnego sprzętu optycznego. Dzięki znajomości „sprzętu”, jakim są nasze własne oczy, łatwiej nam zorientować się w nocnym niebie, prócz tego są dostępne zawsze i nie musimy nic dźwigać. Oczywiście wielu rzeczy przez nasze oczy nie dostrzeżemy i po zaznajomieniu się z nocnym niebem warto się wyposażyć w sprzęt.

Gdy nadejdzie ten moment, jak niezmiennie przy różnych okazjach powtarzamy, na początek od teleskopu dużo lepsza będzie lornetka. Przemawia za tym szereg czynników: stosunkowa łatwość posługiwania się lornetką, zwłaszcza w porównaniu do teleskopu, znacznie szersze pole widzenia, stosunkowo niewielkie ale użyteczne powiększenia, które pozwolą obserwować zarówno powierzchnię Księżyca, jak i planety, gromady kuliste czy jaśniejsze mgławice. Do tego wiele osób często ma już jakąś lornetkę w szufladzie, a nawet jeśli tak nie jest, dysponując sumą kilkuset złotych można kupić bardzo dobrą lornetkę, podczas gdy sensowny teleskop wraz z niezbędnymi akcesoriami dobrej jakości to przynajmniej jeden rząd wielkości więcej. Lornetka jest też mała, dość lekka i łatwo ją z sobą zabrać nawet w dłuższą wycieczkę.

V. Ale czy przez teleskop nie będzie widać lepiej?

Zależy, co obserwujemy. Lornetka, dzięki wspomnianemu już szerszemu od teleskopowego polu widzenia pozwala na dość łatwe orientowanie się na co dokładnie patrzymy. Większe pole oznacza też, że zobaczymy naraz więcej gwiazd. Stąd też poznawanie poszczególnych gwiazdozbiorów lornetka umożliwia dużo lepiej. W praktyce pozwala dostrzec zdecydowaną większość obiektów z katalogu Messiera, jak i inne jaśniejsze obiekty głębokiego nieba. Część z nich w całości nie zmieściłaby się w polu widzenia teleskopu. Odszukiwanie poszczególnych obiektów będzie dużo prostsze, niż przez teleskop, chociaż na początku i tak może sprawiać trudności, zwłaszcza jeżeli wcześniej nie przestudiowaliśmy dokładnie mapy tego rejonu nieba, który obserwujemy.
Prawdą jest natomiast, że należycie ustawiony odpowiedni teleskop we właściwych warunkach pokaże nam dużo więcej szczegółów tego, na co go skierujemy.

VI. Jaką lornetkę na początek?

W zasadzie każda lornetka będzie dobra do rozpoczęcia przygody z astronomią, jednak na początek najlepsze będą lornetki 7x50 lub 10x50. Pierwsza liczba oznacza powiększenie, a zatem 7x lub 10x, druga zaś średnicę obiektywów lornetki w milimetrach. Im większa średnica, tym lepsza jakość obrazu w lornetce. Takie lornetki są stosunkowo poręczne i lekkie, pozwalając na obserwacje „z ręki”, nie wymagając stosowania statywu, a powiększenia nadają się doskonale zarówno do obserwacji przeglądowych, jak i długich obserwacji w wypadku obiektów bardziej rozciągłych. Są one łatwo dostępne i niedrogie.

VII. Co dalej?

Dalej pozostaje zacząć spędzać jak najwięcej czasu pod nocnym niebem. Dla wielu osób zakup lornetki może być ostatnim, którego będą musiały dokonać, zwłaszcza, jeżeli tryb życia nie pozwala im na prowadzenie regularnych obserwacji albo z innych względów nie zdecydują się na kontynuowania przygody z astronomią amatorską. Jeżeli natomiast obserwujemy częściej, warto zacząć prowadzić dziennik obserwacyjny, w którym będziemy notować swoje spostrzeżenia z wykonywanych obserwacji, warto też rozważyć wykonywanie szkiców tego, co widzimy. Stare chińskie przysłowie głosi, że jeden obrazek wart jest więcej niż tysiąc słów i w wypadku szkiców z obserwacji jest ono szczególnie trafne. Warto też poszukać, gdzie w naszej okolicy działają grupy miłośników astronomii. W Łodzi takie grupy spotykają się zarówno w Planetarium EC1, jak i starym Planetarium przy ul. Pomorskiej; sporą popularnością cieszą się także prelekcje, które organizuje załoga obserwatorium w Bukowcu. Wreszcie, istnieje i spotyka się w Łodzi oddział Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii. Warto nawiązać z nimi kontakt, bowiem środowisko astronomii amatorskiej w Polsce działa stosunkowo prężnie.
Jeżeli w wyniku dotychczasowych doświadczeń stwierdzamy, że chcemy uprawiać dalej miłośniczą astronomię, w tym momencie można zacząć rozważać zakup… drugiej lornetki, np. 12x60 lub 15x70, albo pierwszego teleskopu.

dr Tomasz Banyś