Nocne niebo nad Łodzią: marzec 2017

W marcu nisko nad południowym horyzontem widoczne są gwiazdozbiory Hydry i Sekstantu. Są to dwie skrajnie różne konstelacje pod względem rozmiaru na niebie. Hydra jest gwiazdozbiorem największym powierzchniowo a Sekstant jest jednym z najmniejszych. W obu jednak można znaleźć ciekawe obiekty do obserwacji. Aby dostrzec większość z nich, nawet podczas obserwacji prowadzonych spoza miasta potrzebna będzie lornetka lub teleskop.

Mapa nieba nad Łodzią w marcu 2017

Przy granicy konstelacji Hydry i Jednorożca położona jest gromada otwarta gwiazd Messier 48 (M48). Teoretycznie jako mgiełkę można ją dostrzec nieuzbrojonym okiem, bowiem jej jasność wynosi około 5,8 magnitudo (mag). Im mniejsza wartość magnitudo tym jaśniejszy jest obiekt. Na przykład jasność Słońca wynosi -26 mag, Księżyca -12 mag, planety Wenus w marcu wyniesie około -4,3 mag a najjaśniejszej gwiazdy Hydry — Alphard (inna nazwa: а Hya) — 1,9 mag. Granicą dostrzegalnych dla ludzkiego oka obiektów nocnego nieba jest 6 magnitudo. Aby dostrzec prawdziwą naturę M48, trzeba użyć przynajmniej lornetki. Rozmiar tej gromady na niebie wynosi około 1o więc nie będzie problemu aby uchwycić ją w polu widzenia. Lornetki powinny pozwolić na dostrzeżenie około 50 najjaśniejszych gwiazd M48, czyli większości z 80 gwiazd, które ją tworzą. Gromady otwarte zwykle składają się z kilkudziesięciu do kilku tysięcy obiektów i tworzą je jedne z najmłodszych gwiazd w Galaktyce. Odkrywamy je wyłącznie w dysku galaktycznym, ponieważ to właśnie tu znajduje się wiele gazu i pyłu, z którego mogą powstawać nowe gwiazdy. M48 odkrył w 1771 roku francuski astronom Charles Messier.

    Na wschód od konstelacji Hydry odnajdziemy gwiazdozbiór Sekstantu. Znalazł się  na niebie za sprawą polskiego astronoma Jana Heweliusza, który utworzył go w 1690 roku. W 1930 roku Międzynarodowa Unia Astronomiczna wpisała tę i inne konstelacje Heweliusza na oficjalną listę 88 gwiazdozbiorów. Przez Sekstant przechodzi równik niebieski, na którym niemal idealnie położona jest najjaśniejsza gwiazda konstelacji а Sextantis o jasności 4,5 mag. Na tle niewielkiego obszaru jaki zajmuje na niebie Sekstant położonych jest niewiele dostrzegalnych nieuzbrojonym okiem obiektów. Jeśli jednak posiadamy teleskop możemy w tej konstelacji odnaleźć więcej ciekawych miejsc do obserwacji. Jednym z nich jest galaktyka NGC 3115 o jasności 9,5 mag. Jak wynika z obserwacji teleskopowych, w centralnym obszarze tej galaktyki znajduje się czarna dziura o masie 2 miliardów mas Słońca. W 2011 roku po raz pierwszy wykonano obserwacje ruchu gazu zawartego w NGC 3115 w kierunku centralnej czarnej dziury. Podobne obserwacje prowadzone są w przypadku Drogi Mlecznej od 2002 roku. Blisko centralnej czarnej dziury naszej Galaktyki przebiega część orbity obłoku gazowo-pyłowego nazwanego G2. Badania tego typu, określane jako porównawcze, są w astronomii bardzo cenne, ponieważ pozwalają tworzyć ogólne teorie o Wszechświecie, w którym żyjemy.

    Do około 15–18 marca wieczorami nad zachodnim horyzontem, w łunie zachodzącego Słońca, widoczna będzie planeta Wenus. Podobnie i Mars będzie widoczny nad zachodnim horyzontem po zachodzie Słońca — przy czym, w przeciwieństwie do Wenus, będzie można go obserwować do końca miesiąca. Na początku marca około godziny 22 nad wschodnim horyzontem będzie się pojawiał Jowisz — największa planeta Układu Słonecznego. Z każdą nocą będzie wschodził coraz wcześniej i będzie można obserwować go aż do świtu. Saturn na początku marca będzie wschodził przed godziną czwartą nad ranem. Pod koniec miesiąca jego obserwacje będzie można rozpoczynać wcześniej, jeszcze przed godziną trzecią. W marcu będzie widoczny długo, do czasu gdy jego blask przesłoni łuna wschodzącego Słońca. W ostatnich dniach marca można pokusić się o obserwacje Merkurego — zaraz po zachodzie Słońca, w resztkach łuny. 30 marca około 20:00 odnajdziemy Merkurego około 10o nad zachodnim horyzontem.

Mapa nieba nad Łodzią w marcu 2017 r.