Sierpniowe fajerwerki czyli o rojach meteoroidów
Miłośnicy astronomii przyzwyczaili się już do tego, że pogoda często płata figle. Również w tym roku „leniwe” chmury przesuwały się po nieboskłonie i to dokładnie w noc z 12 na 13 sierpnia, kiedy to wielu entuzjastów zjawisk astronomicznych oczekiwało na największy w roku spektakl tzw. „spadających gwiazd” należących do roju Perseidów. Oczywiście przytoczona nazwa samego zjawiska ma charakter kulturowy i nie ma nic wspólnego z przelotem gwiazdy w pobliżu Ziemi. Takiej konfrontacji z prawdziwym ciałem niebieskim Ziemia by nie przeżyła — oznaczałaby koniec naszej cywilizacji.
Czym więc są owe nocne fajerwerki? W największym skrócie można powiedzieć, że są to kosmiczne kamienie. Wpadając do atmosfery ziemskiej rozgrzewają się i ulegają spaleniu, pozostawiając na nieboskłonie charakterystyczną smugę. Meteoroidy, bo taka jest oficjalna nazwa tych kosmicznych kamieni, są pozostałością po rozpadzie komet oraz zderzeniach planetoid. Gdy Ziemia przetnie taką „kamienistą” drogę, obserwujemy zjawisko meteoru. Większość tych obiektów ulega spaleniu, ale niektóre docierają do powierzchni Ziemi i wówczas astronomowie nazywają go meteorytem.
Warto wspomnieć, że również w Polsce znajdują się kratery uderzeniowe. W północnej dzielnicy Poznania - Morasko, utworzony został rezerwat geologiczny obejmujący 7 kraterów, z których największy ma średnicę około 90 m. Dno tego krateru wypełnione jest wodą co widać na zdjęciu.
Według definicji Międzynarodowej Unii Astronomicznej meteoroid to poruszający się wokół Słońca odłamek materii o średnicy od 0,1 mm do 10 m. Obiekty większe to planetoidy a mniejsze zaliczane są do pyłu kosmicznego. Podział ten ilustruje poniższa tabela.
|
Typ meteoroidu |
Średnica |
Masa |
Cechy charakterystyczne |
|
Mikrometeor |
~ 10-3 mm |
10-12 – 10-6 g |
Wzrokowo niezauważalne. Ciągły spadek na Ziemię |
|
Słaby meteor |
~ 1 mm |
10-3 g |
Rejestrowanych kilka przelotów na godzinę |
|
Jasny meteor |
kilka mm |
~ 1 g |
Rejestrowanych od kilku do kilkudziesięciu na godzinę |
|
Bolid |
kilka cm |
kilka gramów |
Rzadkie zjawisko, do kilkudziesięciu rocznie |
|
Superbolid |
powyżej 10 cm |
powyżej 100 g |
Bardzo rzadkie zjawisko, jeden przelot na kilka lat |
Źródło: T. Szymczyk, J. Desselberger, St. Rabiej, A. Pielesz „Tablice — matematyczne, fizyczne, chemiczne, astronomiczne”, Wydawnictwo Park, Bielsko-Biała 2001
W tym roku możemy się jeszcze spodziewać dosyć znacznych spadków meteorów z trzech bardzo aktywnych rojów: Orionidów (21 października), Geminidów (14 grudnia) oraz Ursydów (22 grudnia). Warto więc do tego czasu przetestować sprzęt fotograficzny aby „uchwycić” to niezwykle widowiskowe zjawisko.
Krzysztof Rumieniecki / Planetarium EC1
