Nocne niebo nad Łodzią: marzec 2021 r.

Pierwsze wiosenne dni i tygodnie przynoszą zwykle kapryśną aurę, może więc zdarzyć się tak, jak mówi ludowe przysłowie „ Co marzec wypiecze, to kwiecień wysiecze”. Miejmy jednak nadzieję, że w pogodzie będzie spokojnie, a coraz dłuższe marcowe, pogodne dni zachęcą nas do spacerów – natomiast bezchmurne, a zarazem dość długie o tej porze roku wieczory będą sprzyjać obserwacjom wiosennego nieba.

Na niebie przez cały marzec niepodzielnie króluje planeta Mars, widoczna nieuzbrojonym okiem jako czerwono-pomarańczowy punkt, położony wysoko nad horyzontem w konstelacji Byka. W połowie miesiąca  znajduje się on  pomiędzy Aldebaranem, a gromadą Plejad, natomiast w dniu 19 marca około 18.25 do „czerwonej planety” zbliży się Księżyc podążający ku pierwszej kwadrze. Dojdzie wtedy do koniunkcji Księżyca i Marsa. 

 

Zdjęcie powierzchni Marsa wykonane przez sondę Viking

 

Przed wschodem Słońca na niebie pojawiają się Saturn i Jowisz, goszczące w gwiazdozbiorze Koziorożca,  po nich jako ostatni spod widnokręgu wyłania się Merkury. Planety te jednak giną w blasku wschodzącego Słońca. 
Planeta Uran, przebywająca w konstelacji Barana, dostępna będzie do obserwacji teleskopowych tylko na początku nocy, bowiem około 21.30  chowa się pod horyzont.

20 marca 2021 r. o godz. 10.37 rozpocznie się astronomiczna wiosna. Słońce wejdzie w znak Zodiaku Barana i znajdzie się w punkcie równonocy wiosennej, który jest miejscem przecięcia  się płaszczyzny ekliptyki z równikiem niebieskim. Od 20 marca do początku astronomicznej jesieni dni na naszej półkuli północnej będą dłuższe niż noce.

Kolejność faz Księżyca w marcu przypada następująco:

• 06 marca o godz. 01.30 – ostatnia kwadra
• 13 marca o godz. 10.21 – nów
• 21 marca o godz. 14.40 – pierwsza kwadra
• 28 marca o godz. 18.48 - pełnia

Spoglądając na karty nieodległej jeszcze historii odnotujemy, iż 14 marca 2018 roku odszedł od nas znany brytyjski fizyk teoretyk Stephen Hawking, słynny badacz czarnych dziur i twórca modeli kosmologicznych.  139 lat wcześniej, w czternastym dniu marca 1879 roku, w niemieckim mieście Ulm urodził się najwybitniejszy współczesny teoretyczny fizyk Albert Einstein.

Od niedawna w dniu 14 marca w Polsce obchodzimy dzień liczby π (Pi). Święto to obchodzone jest głównie wśród amerykańskich uczniów i studentów, ale i nasze Centrum Nauki i Techniki EC1 przygotowuje niespodziankę. Jego datę wybrano łącząc ją z pierwszymi cyframi rozszerzenia dziesiętnego liczby Pi,  ponieważ data „14 marca” zapisywana jest w USA jako „3.14”.

Wśród obiektów dalekiego Kosmosu obecnych na  wczesnowiosennym niebie na uwagę zasługuje Tryplet Lwa. Jest to niewielka grupa trzech odległych galaktyk widoczna na tle wymienionego w nazwie gwiazdozbioru. Do grupy zalicza się galaktyki: M 65,  M 66 i NGC 3628.

 

Triplet Lwa - zdjęcie pokazujące układ trzech galaktyk

 

Pierwsza z wymienionych – M 65 – jest galaktyką spiralną, odległą o 40 mln lat świetlnych od Ziemi, natomiast M 66 to galaktyka spiralna z poprzeczką, znajdująca się w odległości 36 mln lat świetlnych. Najciekawszym obiektem Trypletu jest galaktyka NGC 3628, będąca galaktyką z aktywnym jądrem.

 

Zbliżenie dysku galaktyki NGC 3628

 

W jądrze takiej galaktyki znajduje się supermasywna czarna dziura, pochłaniająca ogromne ilości materii ze swojego otoczenia i emitująca wskutek tego silne promieniowanie. Zdeformowany kształt NGC 3628 i słabo rozwinięty ogon pływowy wyraźnie wskazują, że oddziałuje ona grawitacyjnie z M 65 oraz  M 66. NGC 3628 ma średnicę 100 000 lat świetlnych, podobnie jak nasza Droga Mleczna. Ze względu na intensywne pochłanianie i rozpraszanie światła przez gaz i pył gromadzący się wokół płaszczyzny tej galaktyki, NGC 3628 jest postrzegana jako świecąca dużo słabiej od swych towarzyszek. Zapewne dlatego została pominięta w katalogu Messiera.

Warto nadmienić, iż w nocy z 27 na 28 marca przesuniemy zegarki o godzinę do przodu, przechodząc na czas letni.

Joanna Brząkała

 

Mapa nocnego nieba nad Łodzią - infografika wskazuje położenie obiektów opisanych w artykule

 

Więcej o tym, co dzieje się na łódzkim niebie dowiesz się z pokazu w Planetarium EC1 prowadzonego całkowicie na żywo: Gwiazdozbiory nocnego nieba.